Seyyid İsmâil Hüseynî-yi Şenb-i Gâzânî, XV. ve XVI. yüzyıllarda, Tebrîz’in Şenb-i Gâzân bölgesinde doğmuş ve hem Akkoyunlu hem de Safevî dönemlerinin önemli âlimlerinden biri olmuştur. İlim maksadıyla memleketinden ayrılan İsmâil, dönemin meşhur müderrislerden ders almış ve eğitimini tamamladıktan sonra Tebrîz’e dönmüştür. Eğitim sürecinde, özellikle felsefe ve kelâm alanlarında derinlemesine bilgi edinmiş, hususen İşrâkî hikmet geleneğini temsil eden önemli bir müfessir ve âlim olmuştur.Tebrîz’de pek çok öğrenci yetiştiren Emîr İsmâil, müderrisliği ile tanınmış ve ilim dünyasında saygı görmüştür. Siyasî ortamlardan genellikle uzak durmuş ve sarayla ilişkilerini sınırlı tutmuştur, ancak bu, onun şahsiyetinin ve ilmî kariyerinin kısıtlı olmasına neden olmamış, önüne geçmemiştir. Şâh İsmâil’in dikkatini çeken İsmâil, zamanla önemli bir müderris ve düşünür olarak adından söz ettirmiştir.

Emîr İsmâil’in ailesi de Tebrîz’in köklü ve saygın ailelerinden biri olarak, dönemin diğer ünlü Tebrîzli aileleriyle yakın ilişkiler kurmuştur. Çocukları ve torunları, bu mirası devam ettirerek Tebrîz toplumu içinde saygı görmüşlerdir. Emîr İsmâil’in önemli eseri, Fârâbî’nin Fusûsü’l-hikem adlı eserine yazdığı şerhidir. Bu şerh, eser üzerine yapılmış en değerli ve kapsamlı tefsirlerden biri olarak kabul edilir. Ancak, zamanla belgelerin kaybolması ve düzenlenmemesi, Emîr İsmâil’in hayatına dair bazı bilgilerin belirsizleşmesine neden olmuştur.

Bu makalede, devrin kaynaklarının ışığında ve açıklayıcı bir yöntemle ele alınması yoluyla Emîr İsmâil’in hayatı, düşünceleri, ailesinin durumu ve eserine dair bir değerlendirme yapılmıştır.

Seyyid Ismāil Hosseini-i Shanb-i Ghāzānī was born in the Shanb-i Ghāzān district of Tabriz during the 15th and 16th centuries and became one of the prominent scholars of both the Aq Qoyunlu and Safavid periods. Leaving his homeland for the purpose of seeking knowledge, Ismail studied under renowned teachers of his time and, after completing his education, returned to Tabriz. During his academic journey, he acquired profound knowledge, particularly in the fields of philosophy and theology, and emerged as a distinguished interpreter and scholar representing the tradition of Illuminationist wisdomIn Tabriz, Amīr Ismāil trained numerous students, earning recognition as a respected teacher in the academic community. He generally distanced himself from political authorities and maintained limited relations with the royal court, a stance that did not hinder his scholarly prominence or personal integrity. Notably, Shah Ismail took an interest in him, and over time, Ismail gained renown as an eminent teacher and thinker.Amīr Ismāil’s family was one of the prominent and esteemed families of Tabriz, fostering close ties with other notable Tabrizi families of the era. His children and grandchildren continued this legacy, earning respect within Tabrizi society. Amīr Ismāil’s most significant work is his commentary on Fārābi’s Fusūṣ al-Ḥikam. This commentary is regarded as one of the most valuable and comprehensive interpretations of the text. However, the loss and disorganization of historical documents over time have led to ambiguities regarding certain aspects of Amīr Ismāil’s life.

This article provides an evaluation of Amīr Ismāil’s life, intellectual contributions, family background, and his work through an explanatory approach, drawing upon the sources of the era.