Özet

Ham demir ve bu demirden imal edilen malzemeler,   savaş gemilerinin inşasında önemli yer tutmaktadır. Demirin dayanıklı olması ve erişilebilirliğinin yüksek olması onu tersaneler açısından vazgeçilmez bir ihtiyacı haline getirmiştir. Demirin binlerce yıl öncesinden beri insanoğlu tarafından bilinip işleniyor olması bu alanda uzmanlaşmanın yaygınlık kazanmasını sağlamıştır. Demiri işleyen demirciler demire duyulan ihtiyaca paralel olarak tersanelerin nitelikli işgücü arasındaki yerlerini almıştır.

Ham demiri ayrı ayrı kazalardan toplayarak tersanelerde kullanıma hazır hale getirmek ciddi bir organizasyonu gerekli kılmaktadır. İşin hammadde,  emek,  nakliyat,  bütçe,  personel ve dağıtım gibi unsurlarını planlayarak birbirini tamamlayan ve devamlı çalışan bir sistem kurmak lazımdır. Bu sistemin denetim mekanizmasını oluşturmak ve yasal alt yapısını meydana getirmek aynı derecede önemli olan hususlardır. Bu konuların üstesinden gelebilmek ise ciddi bir organizasyon bilgisi ve becerisi gerektirir.

Osmanlı Devleti’nde ham demirin temin edildiği kazalar genelde Balkan coğrafyasında yer almaktadır. Burada bulunan Samakov, Filipe, Sofya, Tatarpazarı ve Demirhisar gibi kazalar ham demir üretimiyle ön plana çıkmışlardır. Devlet bu kazalardaki ahaliden talep ettiği ham demiri, genelde ocaklık usulü ile toplamakta ve kara yolu vasıtasıyla Varna,  Selanik, Kavala ve Tekirdağı gibi iskelelere taşımaktadır. Daha sonra ise gemilerle bu demiri, İstanbul’da yer alan Tersane-i Âmirede depolamaktadır.  Burada depolanan demir gerek İstanbul’da inşa edilen gemiler için gerekse İstanbul dışında inşa edilen gemiler için sarf edilmektedir.18.yüzyılda kalyon teknolojisine geçiş, diğer gemi inşa ve donatım malzemelerinde olduğu gibi ham demire olan ihtiyacı artırmıştır. Kalyonların klasik Osmanlı savaş gemilerine kıyasla daha büyük olması onların küçük tonajlı diğer gemilere kıyasla daha fazla ham demir tüketmesine neden olmuştur. Bu ise önceki yüzyıllardan beri devlete ham demir temin eden kazaların yükünü artırmıştır. Olumsuz iktisadi koşulların da etkisiyle bu durum bazen ham demir konusunda ahalinin şikâyette bulunmasına neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler: Ham Demir, Osmanlı Devleti, Kalyon, 18. Yüzyıl, Tersane-i Âmire.

Summary

Crude iron and the materials made of this iron have an important place in the construction of warships. The strength and accessibility of iron has made it an indispensable need for shipyards. The fact that iron has been known and processed by human beings since thousands of years has enabled the specialization in this area to become widespread. The blacksmiths who processed the iron took their place among the qualified workforce of the shipyards in line with the need for iron.

Collecting crude iron from individual accidents and making them ready for use in shipyards requires a serious organization. It is necessary to establish a system that complements each other and works continuously by planning the elements of the business such as crude materials, labor, transportation, budget, personnel and distribution. It is equally important to establish the audit mechanism of this system and to establish its legal infrastructure. To overcome these issues requires serious organizational knowledge and skills.

Accidents in which the crude iron was supplied in the Ottoman State are generally located in the Balkan geography. Accidents such as Samakov, Filipe, Sofia, Tatarpazarı and Demirhisar have come to the fore with crude iron production. The state usually collects the crude iron from the people in these accidents by quarrying and transports it to the piers such as Varna, Thessaloniki and Kavala by road. Later on, he stores this iron in ships at the Tersane-i Âmire in Istanbul. The iron stored here is used for ships built both in Istanbul and outside Istanbul.

The transition to galleon technology in the 18th century increased the need for raw iron. The larger galleons compared to the classical Ottoman warships caused them to consume more crude iron. This has increased the burden of accidents supplying the state with crude iron since the previous centuries. Due to the negative economic conditions, this situation sometimes caused the people to complain about the crude iron.

Keywords: Crude Iron, Ottoman State, Galleon, 18th Century. Tersane-i Âmire.