Ortaçağ tarihi araştırmaları sırasında farklı dillerde kaleme alınan eserlerden istifade edilmesinden kaynaklı bazı problemler ortaya çıkmaktadır. Bunlardan biri de tarihlendirme problemi olup, Arapça kaynaklarda olayların aktarımı sırasında kullanılan bazı kalıp ifadeler ile kavramlardan dolayı ortaya çıkmaktadır. Ortaçağ Arap kaynaklarında tarihlendirme yapılırken birbirinden farklı metodlar veya kavramlar kullanılmıştır. En bilinenleri yevm, şehr ve karn başta olmak üzere ‘âm, ‘aşiyye, bakiyye, duhâ, ğurre, halâ, leyle, medâ, mustehil, nehâr, sâ‘a ve selh gibi kavramlar, vakalara tarih düşürmede sıklıkla kullanılan metodlardandır. Mezkûr kavramlar dışında Fil Vakası, Hz. Peygamber’in doğumu, Hicret gibi belli olayları esas almak suretiyle öncesinde ve sonrasındaki olayları tarihlendirme metodu da bulunmaktadır. Söz konusu usullerin yanı sıra tarihlendirmede kullanılan iki kavrama daha rastlamaktayız: bakîne ve halavne. Arapça kaynaklarda yer yer mezkûr ifadeler, bakîne ve halavne kullanılarak olayların ne zaman gerçekleştiği anlatılmaktadır. Bu çalışmada Arapça bu iki kavramın ihtiva ettiği anlam, kaynaklarda kullanıldıkları kalıp şekilleri ile Türkçedeki karşılıkları verilmek suretiyle, bunların nasıl anlamlandırılması gerektiği Abbâsî ve Selçuklu tarihine dair bazı olaylar üzerinden örnekler verilerek ele alınacaktır.
Some problems arise from the use of works written in different languages during Medieval history research. One of these is the problem of dating, and this problem arises due to some stereotypes and concepts used in Arabic sources during the transmission of events. Medieval Arabic sources used different methods or concepts for dating events. Concepts such as ‘ām, ‘ashiyya, bakiyya, duhā, ġurra, halā, layla, madā, mustahil, nahār, sā‘a, and salh, the most well-known of which are yawm, shahr, and karn, are among the methods frequently used to date events. In addition to the aforementioned concepts, there is also a method of dating the events before and after based on certain events such as the Elephant Incident, the birth of the Prophet, and the Hijra. In addition to these methods, we come across two other concepts used in dating: bakīna and khalawna. In Arabic sources, the aforementioned expressions, bakīna and khalawna are used to describe when events took place. In this study, the meaning of these two Arabic terms will be analyzed by giving their Turkish equivalents and the forms in which they are used in the sources, and how they should be interpreted by giving examples of some events in the history of the Abbāsids and Seljuks.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
